Kali là một chất điện giải vô cùng quan trọng của cơ thể với vai trò không thể thiếu trong các hoạt động thần kinh-cơ. Thừa kali luôn là một mối đe dọa tiềm tàng cho tính mạng bệnh nhân. Do kali máu tăng thường gây ra triệu chứng loạn nhịp tim nguy hiểm. Vậy tăng kali máu là gì và cách xử lý ra sao?

Vai trò của Kali

Kali là một chất điện giải vô cùng quan trọng của cơ thể với vai trò không thể thiếu trong các hoạt động thần kinh-cơ.

Kali được đưa vào cơ thể chủ yếu qua thức ăn. Một phần là qua việc các tế bào trong cơ thể (như hồng cầu) phân hủy giải phóng ra và đôi khi do tiêm truyền các loại thuốc, dịch có chứa nhiều kali dẫn đến tăng kali huyết.

Lượng kali máu thay đổi phụ thuộc vào lượng kali ở trong, ngoài tế bào. Lượng kali mất qua thận, qua mồ hôi, qua phân. Một chế độ ăn bình thường cũng đảm bảo tương đối đầy đủ cho việc bổ sung lượng kali mất hàng ngày.

Tăng kali máu là gì?

Tăng kali máu là một thuật ngữ y tế mô tả nồng độ kali trong máu cao hơn mức bình thường. Kali là một cation chủ lực trong các chất điện giải của tế bào. Giúp cho sự co bóp của cơ vân và cơ trơn được dễ dàng, bao gồm cả sự co bóp của cơ tim.

Nồng độ kali trong máu bình thường là 3,5-5mmol/l. Tăng kali huyết khi kali > 5mmol/l.

Nếu nồng độ kali máu cao hơn>6mmol/l cần được điều trị ngay lập tức. Do nguy cơ gây rối loạn nhịp tim và có thể dẫn đến tử vong.

Nguyên nhân gây tăng kali máu

Nguyên nhân bệnh lý

  • Suy thận: là nguyên nhân phổ biến nhất gây tăng kali huyết. Khi thận của bạn không hoạt động hoặc hoạt động không bình thường, chúng không thể loại bỏ thêm kali ra khỏi cơ thể. Điều này có thể dẫn đến sự tích tụ kali.
  • Bệnh thận mãn tính

Tình trạng sức khỏe

  • Cơ thể bị mất nước
  • Bệnh tiểu đường type 1
  • Bệnh lý Addison (suy tuyến thượng thận nguyên phát)
  • Chảy máu trong

Dùng thuốc

  • Thuốc ức chế men chuyển đổi angiotensin (ACE)
  • Thuốc chẹn thụ thể Angiotensin II
  • Thuốc ức chế Beta
  • Một số loại thuốc sử dụng trong hóa trị

Ngoài ra, tình trạng lạm dụng bổ sung kali có thể làm tăng mức kali trong cơ thể bạn cao hơn mức cần thiết.

Các dấu hiệu tăng kali máu

Tăng kali máu có thể không biểu hiện triệu chứng. Đôi khi, các triệu chứng tăng kali huyết có thể mơ hồ như:

  • Buồn nôn
  • Mệt mỏi
  • Cơ bắp yếu
  • Cảm giác ngứa ran

Các triệu chứng nghiêm trọng hơn của tăng kali máu bao gồm nhịp tim chậm và mạch yếu. Tăng kali huyết nghiêm trọng có thể dẫn đến tim ngưng đập gây tử vong.

Nói chung, mức kali tăng chậm (như bị suy thận mạn) làm cơ thể dung nạp tốt hơn so với nồng độ kali tăng đột ngột. Trừ khi sự gia tăng kali rất nhanh, các triệu chứng của tăng kali trong máu thường không rõ ràng cho đến khi nồng độ kali rất cao (thường là 7,0mEq/l hoặc cao hơn).

Các triệu chứng cũng có thể phản ánh các tình trạng bệnh lý tiềm ẩn gây ra tăng kali.

Những phương pháp xử lý khi tăng kali máu

  • Điều trị tăng kali máu phải được cá nhân hóa dựa trên các nguyên nhân cụ thể gây tăng kali máu. Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, những thay đổi trên điện tim và tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.
  • Tăng kali máu nhẹ thường được xử lý mà không cần nhập viện. Đặc biệt, nếu tình trạng chung của bệnh nhân ổn định, điện tâm đồ bình thường và không có các tình trạng đi kèm như nhiễm toan và chức năng thận xấu đi.
  • Điều trị khẩn cấp là cần thiết nếu tăng kali máu nặng và đã gây ra những thay đổi trên điện tâm đồ. Tăng kali máu nghiêm trọng được xử lý tốt nhất trong bệnh viện hay các khoa chăm sóc đặc biệt, dưới sự theo dõi nhịp tim liên tục.

Các phương pháp điều trị tăng kali máu khác

  • Chế độ ăn ít kali (đối với trường hợp nhẹ).
  • Ngừng thuốc làm tăng nồng độ kali huyết.
  • Truyền tĩnh mạch glucose và insulin để thúc đẩy vận chuyển kali từ khoang gian bào vào trong các tế bào.
  • Truyền tĩnh mạch canxi để bảo vệ tim và cơ bắp tạm thời do ảnh hưởng của tăng kali.
  • Sử dụng Sodium bicarbonate để chống toan và thúc đẩy vận chuyển kali từ khoảng gian bào vào trong các tế bào.
  • Sử dụng thuốc lợi tiểu để giảm kali máu thông qua việc tăng kali bài tiết ra nước tiểu. Cần lưu ý là hầu hết các thuốc lợi tiểu đều tăng bài tiết kali qua thận. Chỉ có thuốc lợi tiểu tái hấp thu kali làm giảm bài tiết kali qua thận.
  • Các thuốc kích thích thụ thể adrenergic beta-2 như albuterol và epinephrine cũng được sử dụng để thúc đẩy vận chuyển kali vào trong các tế bào.
  • Các thuốc được biết đến như resin trao đổi cation gắn kết với kali và bài tiết nó thông qua đường tiêu hóa.
  • Lọc máu, đặc biệt là nếu các biện pháp khác thất bại hoặc nếu có suy thận.

Điều trị tăng kali máu cũng bao gồm điều trị bất kỳ nguyên nhân cơ bản gây tăng kali (như bệnh thận, bệnh tuyến thượng thận, phá hủy mô).

Chuối, quả hạch, đậu, sữa, khoai tây, quả mơ, cá tuyết, thịt bò,… là những thực phẩm chứ kali nhiều. Nếu bạn bị tăng kali nên hạ chế ăn những thục phẩm trên.

Thừa kali rất nguy hiểm, hãy chú ý đến sức khỏe quả bạn, thăm khám bác sĩ định kỳ. Cân bằng lại chế độ ăn uống và lượng thuốc hay chất bổ sung kali vào cơ thể.